Rynek Trzebiatów / 2023

Pierwsza decyzja strategiczna
Na zdjęciach archiwalnych Rynku widać cztery chodniki, które łączą narożniki z obejściem wokół ratusza. Chodniki te pozwalały na przejście po gładkiej nawierzchni do centralnej części placu. Poza nimi płyta rynku pokryta była ( i nadal częściowo jest) brukiem z kamieni polnych – kocimi łbami. Zachowanie tego pierwotnego rysunku jest wytyczną konserwatorską.
Kocie łby, które można było zaakceptować dla wozów konnych i nielicznych niegdyś samochodów, dla nowych funkcji są nieodpowiednie. Cała powierzchnia placu powinna umożliwiać komfortowe poruszanie się pieszych i być łatwa do sprzątania, dlatego ukośne chodniki nie będą spełniały pierwotnej funkcji. Materiały ikonograficzne pozwalają również stwierdzić z całą pewnością, że co najmniej w trzech narożnikach Rynku znajdowały się studnie z pompami. Mimo braku zdjęć z narożnika północno- zachodniego można założyć, że i tam prawdopodobnie znajdowało się ujęcie wody. Połączenie tych historycznych inspiracji zaowocowało pomysłem wprowadzenia pasów fontann – mokrych chodników, ukośnie w czterech narożnikach płyty głównej Rynku.

Oprócz polodowcowych głazów narzutowych (kocie łby) Pomorze nie dysponuje złożami kamienia budowlanego. Na tych terenach zawsze dominującym materiałem była ceramika. „Trzebiatów murem stoi” – murem ceglanym. Z cegły zbudowane są też dwie największe, gotyckie świątynie miasta : Kościół pw. Macierzyństwa NMP i Cerkiew Świętego Ducha. Rynek jest dokładnie w połowie drogi pomiędzy nimi. Za sprawą dachów pokrytych dachówką ceramiczną z lotu ptaka starówka Trzebiatowa jest czerwona. Otacza ją zielony pas tworzony przez roślinność porastającą brzegi Regi i Młynówki. Projekt proponuje odtworzenie tego wzoru na rynku: ceglana powierzchnia płyty obramowana będzie zielonym pierścieniem koron wysokich drzew.

Dla rynku pokrytego w całości kocimi łbami nierównoległe do pierzei usytuowanie ratusza nie miało istotnego znaczenia. Luźno rozrzucone elementy zagospodarowania – pompy, pomnik, chodniki nie utrzymywały rygorystycznie linii kompozycyjnych. Dla nowej koncepcji zagospodarowania pojawiła się potrzeba wprowadzenia struktury kompozycyjnej.

Ceglany czworobok płyty rynku to prawie kwadrat o bokach równoległych do pierzei. Zewnętrzny pięciometrowy pas ze szpalerami drzew utrzymuje kierunki dróg i chodników biegnących dookoła placu. Wszystkie kierunki wewnętrzne oparte są na siatce równoległej do ścian ratusza, pod niewielkim kątem do siatki głównej. Wyjątek stanowią ukośne linie fontann – mokrych chodników.

– na północnym zachodzie – strefę aktywności,
– na północnym wschodzie – strefę ogródków letnich
– na południowym wschodzie – strefę zieleni
– na południowym zachodzie – strefę ekspozycji.
Strefa aktywności jest największą pustą przestrzenią płyty, przeznaczoną do organizowania imprez masowych, spektakli, performensów, jarmarków itp. Od obręczy z punktami przyłączeniowymi dla elektryczności i wody, która okala płytę Rynku, poprowadzone zostały nitki pokrywające dość gęsto całą powierzchnię strefy. Czasowe instalacje np. stragany świąteczne będzie można łatwo zasilić w media. Strefa aktywności może w razie potrzeby łączyć się funkcjonalnie i uzupełniać ze strefą ogródków (np. targi i konsumpcja lokalnych płodów rolnych) lub ze strefą ekspozycji (np. celebrowanie wydarzeń historycznych).

Strefa ogródków letnich- gastronomii ma – podobnie jak strefa aktywności – siatkę punktów przyłączeniowych. Ogródki są odsunięte od elewacji poza pasmo chodnika, żeby umożliwić pieszym ruch wzdłuż pierzei północno wschodniej i dostęp do usług innych niż gastronomiczne. Dzięki takiej decyzji ogródki znajdą się w cieniu szpaleru drzew, a panująca w nich temperatura może być średnio nawet o kilka stopni niższa niż na nasłonecznionej część płyty. W trakcie sezonu ogródki nie powinny przekraczać granic strefy gastronomii, ponieważ ich niekontrolowany rozrost mógłby zmienić Rynek w wielką pijalnię piwa. Wyjątkami mogą być imprezy czasowe np. dożynki, święto piwa itp., kiedy strefę ogródków wspomagać będzie strefa aktywności.

Strefa zieleni lub inaczej strefa odpoczynku zaprojektowana została w miejscu istniejącego skweru z tą różnicą, że piesi mogą ją penetrować, a nie tylko oglądać. Pasma roślin zróżnicowanych kolorystycznie i wysokościowo poprowadzone zostały prostopadle do ściany ratusza. Widok na ratusz z pojazdu poruszającego się ulicą Wojska Polskiego będzie „migotać ”, jak przy przejeździe wzdłuż sadu lub winnicy z alejkami prostopadłymi do drogi. Żwirowe ścieżki mają wnęki na ławki z oparciami przeznaczonymi do odpoczynku w bezpośrednim kontakcie z roślinami. To jedyne stałe siedziska na Rynku. Pasma roślin powinny być zróżnicowane pod względem kolorystycznym, zapachowym i wysokościowym. Na środek układu w pobliże miejsca
usytuowania dawnego pomnika proponuje się przeniesienie słonika – symbolu Trzebiatowa. Do tego samego pasa przeniesioeny zostanie głaz z tablicą pamiątkową. Strefa
odpoczynku jest w opozycji do strefy aktywności, od której oddziela ją bryła ratusza, za to łączy się funkcjonalnie ze strefą gastronomii i strefą wystaw. Roślinność będzie
podświetlana zatopionymi w niej niskimi lampami. Podlewanie odbywać się będzie z obręczy z punktami dostępu i ze zbiorników na deszczówkę po płytą rynku. Ten proces można zautomatyzować.

Zasada kształtowania zieleni w koncepcji Rynku w Trzebiatowie jest kompromisem między opcją placu centralnego jako wielkiej utwardzonej powierzchni z nielicznymi drzewami służącej do organizowania spotkań dużych grup ludzi, a zielonym skwerem do odpoczynku. Powierzchnie utwardzone w okresie letnim silnie się nagrzewają, dlatego centra miast mają w tym czasie
temperaturę o kilka stopni wyższą od otaczających je terenów zielonych, w tym w szczególności lasów i terenów łęgowych. Na Rynku w Trzebiatowie drzewa posadzono blisko elewacji budynków. W takich przypadkach naturalny rozrost koron jest niemożliwy, ponieważ uniemożliwiałyby one dostęp światła do wnętrz domów. Drzewa są regularnie przycinane, chorują i obumierają. Małe korony nie zacieniają wystarczającej powierzchni placu, a z powodu dużych odległości między drzewami migracja drobnych organizmów jest utrudniona.

Koncepcja przewiduje wprowadzenie wokół rynku w znacznej odległości od elewacji obręczy z wysokich drzew o pokroju parasolowatym (np. platanów), które naturalnie by się rozrastały, a formowane byłyby jedynie w celach pielęgnacyjnych i dla utrzymania skrajni jezdni. Kraty ochronne wokół pni powinny przerastać roślinami okrywowymi, a spływ wody po powierzchni należy tak uformować, żeby czysta woda opadowa z części centralnej była odprowadzana do korzeni, a zanieczyszczona z jezdni w kierunku odwrotnym. Po pewnym czasie rozrastające się
korony i korzenie drzew zaczną się stykać ze sobą i ułatwią migrację drobnych organizmów w całej nowo powstałej ekosferze. Do tego czasu istniejące drzewa przy pierzejach należy zachować, ale w przypadku obumierania nie trzeba ich wymieniać na nowe.

Szerokie korony zacieniać będą znacznie większą powierzchnię placu, wyłapywać znacznie większą ilość pyłów, utrzymywać wyższą wilgotność powietrza i gleby, słowem – tworzyć przyjazny mikroklimat o temperaturach znacznie niższych niż tereny utwardzone bez zadrzewienia. Jako prawdopodobnie najcenniejsza przestrzeń publiczna w mieście, prawie cała powierzchnia rynku powinna być dostępna dla pieszych. W warunkach ścisłego centrum trawniki się prawie zawsze przesuszają, a trawniki które są dostępne dla ludzi nie mają najmniejszych szans na przetrwanie. Znacznie bardziej odporne są wieloletnie rośliny okrywowe i gęsto posadzone krzewy, które zabezpieczają glebę przed wysychaniem. W połączeniu z automatycznym podlewaniem dają gwarancję na sukces wizualny i ekologiczny przy stosunkowo niewielkich kosztach i nakładach pracy.

Cegła brukowa oprócz zalet estetycznych cechuje się dużą trwałością ocenianą przez wiodących producentów na min. 135 lat. Drobny podział powierzchni nawiązuje do wymiarów kocich łbów, ale tworzy powierzchnie wystarczająco komfortowe dla pieszych. Pozwala też na sprzątanie mechaniczne pod warunkiem zastosowania miękkich szczotek. W aspekcie ekologicznym cegła produkowana jest z materiałów uważanych za odnawialne, a ich wydobycie w przypadku iłów rzecznych powoduje pogłębianie rzek i wpływa korzystnie na środowisko. Przewidywane
stosunkowo niewielkie obciążenia dla płyty głównej pozwolą na zastosowanie cegieł połówkowych, co ograniczy koszty materiału i transportu. Materiał z rozbiórki istniejącej powierzchni po skruszeniu można wykorzystać jako znakomitą podbudowę. Granitowa kostka brukowa w układzie rzędowym, na jodełkę i luźnym (drobne uzupełnienia) tworzy trwałą nawierzchnię rozbieralną umożliwiająca dostęp do sieci w przypadku awarii. Powierzchnie granitowe cechują się wysoką odpornością, mogą być przekładane i uzupełniane. Przy zmianie nawierzchni z asfaltowej na brukowaną kierowcy odruchowo ograniczają prędkość pojazdu

W czasie remontu rynku warto zainwestować w podziemne zbiorniki na deszczówkę. Dachy ratusza i powierzchnie bez ruchu kołowego (ok 5 tys m²) pozwalają w skali roku na uzyskani 3-4 tys m ³ wody nie wymagającej prawie podczyszczenia. Powinno to zapewnić ilość wody niezbędnej do podlewania zieleni i przynieść budżetowi miasta oszczędności rzędu kilkudziesięciu tysięcy zł rocznie.

Projekt zakłada zastosowanie energooszczędnych lamp ledowych z ciepłym światłem 3000K i wysokim wskaźnikiem oddawania i nasycenia kolorów. Oświetlenie powinno być możliwie równomierne i nie nadmiernie intensywne. Wyjątek stanowić może punktowe doświetlenie przejść dla pieszych na ulicach Wojska Polskiego, Słowackiego i Witosa.

Proponowane lampy uliczne mają możliwość wbudowania modułów WI FI i głośników. Rynek powinien być strefą otwartego internetu. Głośniki pozwolą w razie potrzeby umożliwić tworzenie delikatnego tła muzycznego, nagłaśniać imprezy lub umożliwiać wydawanie komunikatów.